Türkiye Siyasi Parti Mezarlığı
29 Ekim 1923 Cumhuriyetin ilanından bugüne kadar Türkiye'de 57 hükümet kuruldu. Bu hükümetlerde 779 bakan görev yaparken, 23 de başbakan gördü bu ülke. İlk hükümet 30 Ekim 1923'te yani Cumhuriyetin ilanından bir gün sonra İsmet İnönü'nün başkanlığında kurulur. Yine cumhuriyetin ilk siyasi partisi 'Halk Fırkası' da 9 Ekim 1923'te kurulacak ancak 10 Ekim 1924 tarihinde, kapatılan Terakkiperver Cumhuriyet Fıkrası'ndan 'cumhuriyet' kelimesini alarak 'Cumhuriyet Halk Fırkası' olarak ismini değiştirecektir. Partili dönemlerin Türkiye'de başlanmasına ilk adım atılmış olur böylece. Ancak bu tek partili dönem olarak kalacaktır uzun süre. Zira Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kurulmasına her ne kadar izin verildiyse de bu parti, muhalefetine müsamaha gösterilmeyerek kapatıldı.
Türkiye Cumhuriyeti kurulduğu günden bu yana bir çok köylü ve Çiftçi Partisi kurulmuş ne yazıktır ki tıpkı günümüz tarım ve hayvancılık sektöründe olduğu gibi yine başarıya yakalayamamışlar. Belki siyasi yapıdan, belki beceriksizliklerinden, yada topluma hitap edemediklerinden tarih sahnesinden sadece arşivlerde yerini almış birkaç açıklamanın yan yana geldiği bir siyasi parti olmaktan öteye gidememişler.
İlk olarak İstanbul’ da 1919 yılında çiftçi sözcüğünün içinde bulunduğu bir parti kuruldu. Zaten dönem şartlarında Anadolu’ nun siyaset gibi durumlara zaman ayıracak zamanı yoktu.Yoksulluk bir çok konunun önüne geçmişti.
1. TÜRKİYE İŞÇİ VE ÇİFTÇİ SOSYALİST FIRKASI
Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası (TİÇSF), Kurtuluş Savaşı'na destek veren, Türk Sosyalistler'in kurduğu parti. 22 Eylül 1919 tarihinde kurulan partinin genel sekreteri Dr. Şefik Hüsnü idi. Fırkanın ilk kadroları arasında Ethem Nejat, Ahmet Akif, Sadrettin Celal, Nafi Atuğ Kansu, Cevat Cevdet ve Namık İsmail bulunuyordu. Parti devrimlerin devamlılığına inanıyor ve Kemalistler ile uzlaşıyordu.
Parti'nin Yayın Organı Aydınlık'ın 1 Haziran 1921 Tarihli İlk Sayısı.
1918 Sonrası iktidara gelen Tevfik Paşa hükümeti 1913'te kapatılan siyasi partilerin yeniden kurulmasına dair bir izin verince Sinop Kalesi'ndeki sürgünden dönen komünist aydınlar,bazı sempatizanlar ve Bolşevik İhtilali'ne katılan Osmanlı uyruklu sosyalist kadrolar hemen kuruluş çalışmalarına başladı. İştirak Gazetesi çevresinde toparlanan sosyalist kesimde parti genel başkanı Hüseyin Hilmi'nin Anadolu ve Trakya'daki direnişe karşı işgalcileri ve onların işbirlikçerini övmesine karşı bu parti etrafında birleştiler. Parti Çanakkale Savaşı'nda tabip yüzbaşı rütbesiyle savaşan Dr. Şefik Hüsnü Bey'in başkanlığında kuruldu. Partinin yönetim kadrosunda Mustafa Suphi, Ethem Nejat, Cevat Cevdet, Sadrettin Celal (Antel) gibi isimler bulunuyordu. Parti Tramvay, Gazhane gibi işletmelerde büyük bir kitleselliğe kavuştu. Fakat, örgütlülüğü sadece İstanbul'daydı. Cephede durumun kritikleşmesi üzerine bazı parti yöneticileri silah kuşanıp düşmana karşı savaşmak için Anadolu'ya gittiler. Bazı yöneticiler ise SSCB-TBMM Mutabakatını sağlamak amacıyla Moskova'ya gönderilerek Atatürk'ün Lenin'e verdiği bazı mesajları ilettiler. Parti, 1920, 1921 ve 1922'deki 1 Mayıs'larda en büyük kitleselliğe kavuştu. Mitinglerde işçiler hep bir ağızdan Bağımsız Türkiye diye haykırdılar.
Günümüzde İşçi Partisi, TİÇSF'nin örgütsel ve siyasal mirasına sahip çıktığını iddia eden ve kurucu olarak Dr. Şefik Hüsnü Değmer'i işaret eden tek partidir
2. OSMANLI ÇİFTÇİLER CEMİYETİ FIRKASI
Osmanlı çiftçiler derneği, türk siyasi partisi (1919). Mesleki bir dernek olarak kuruldu. Tüzüğünde siyasetle meşgul olmayacağı belirtilmesine karşın giderek siyasal partiye dönüştü. Partinin yöneticileri arasında Hamdullah Emin Paşa, göz doktoru Esat Paşa, Mehmet Emin Paşa, Mustafa Münif Paşa, Dr. Mustafa Hulusi bulunuyordu. Kurucuların çoğu büyük toprak sahipleriydi. Parti 1919 seçimlerinde istanbul'dan ve çeşitli illerden adaylar gösterdi.
Adaylar arasında Hamit, Hasan Ferit, Baro başkanı Lutfi Fikri, Celalettin Arif beyler istanbul'dan seçimi kazandılar. Eski Washington elçisi Rüstem Bey (Alfred Rüstem) de derneğin Gelibolu adayıydı. Seçilen mebusları daha sonra Ankara'ya geçerek TBMM'ye katıldılar. Müdafaai hukuk hareketi'ni desteklediler. Dernek 1923'e kadar istanbul'a çalıştı.
3. TÜRK CUMHURİYET AMELE VE ÇİFTÇİ PARTİSİ
1930 günü Edirnede Mimar Kazım Tahsin Bey tarafından kurulmak istenmiş, ancak Edirne Marmara Bölgesinin Trakya kısmında yer alır. Sınır kapısı, 'Bursa'nın oğlu, İstanbul'un babası' olarak vasıflandırılan ve Osmanlı Devletinin ikinci başkenti ve 'müze şehir' Edirne'nin doğusunda Kırklareli ve Tekirdağ, güneydoğusunda Çanakkale, batısında Yunanistan, kuzeybatısında Bulgaristan, güneyinde ise Ege Denizi bulunmaktadır. komünist eğilimli sayıldığından hükümetçe izin verilmemiştir.
4. LAİK CUMHURİYETÇİ İŞÇİ VE ÇİFTÇİ FIRKASI
Arif Oruç tarafından Haziran 1931’ de İstanbul’ da Layik Cumhuriyetçi İşçi Ve Çiftçi Fırkası, kurulmak istenmiştir. Arif Oruç, önce Yarın gazetesi’ nde yayınladığı yazılarla halkı, bu partinin kuruluşuna hazırlama çalışmıştır. Arif Oruç, partilerinin Halk Fırkası’ nın siyasetini kendilerine yakın bulmayanların fikirlerine serbestçe açıklayacakları bir fırka olacağını, bu durumun Mustafa Kemal Paşa’ nın şahsına yapılmış bir hareket olarak algılanmaması gerektiğini vurgulamıştır. Kurulması düşünülen partinin bir de geçiçi programı yayınlanmış, fakat bu programın daha sonra genel kongrede kati şekline dönüşeceği duyurulmuştur. Bu Parti bütün hazırlıklara rağmen, kuruluş için hükümetten izin alamamıştır.
5. ÇİFTÇİ VE KÖYLÜ PARTİSİ
Çiftçi ve Köylü Partisi (kısaca ÇKP), 1946 yılında, Bursa'da kuruldu. Kurucuları arasında Sıddık Sümer, İbrahim Öztürk, Şükrü Tokay gibi isimler bulunuyordu. Parti kısa bir süre sonra kapatıldı.
6. TÜRKİYE İŞÇİ VE ÇİFTÇİ PARTİSİ
1956 yılında İstanbul’ da kuruldu. Yine diğer partiler gibi uzun soluklu olamadı. Kurucuları; Av.Etem Ruhi Balkan, Selahattin Yorulmazoğlu, Mehmet Şükrü Sekban, Necmeddin Deliorman, İrfan Recep Nayal, Ali Esenkova, İbrahim Tokay.
7. TÜRKİYE İŞÇİ ÇİFTÇİ PARTİSİ
1961 yılında kurulan parti hakkın’ da pek fazla bilgi yer almamakla birlikte Anayasa mahkemesi tarafından 1968 yılında kapatılmıştır. İşçi - Çiftçi Partisi, 17.6.1946 gününde merkezi İstanbul'da olmak üzere kurulmuştur. Partinin, ilk genel kongresi 15.4.1951 gününde toplanmış bundan sonra da hiç toplanmamıştır. Parti hakkında yine pek fazla bilgi bulunmamakla birlikte Anayasa Mahkemesi tarafından kapatıldı. [Anayasa Mahkemesi, [siyasi parti-kapatma] «E.S.: 1968/31; K.S.: 1968/44; K.G.: 15.10.1968,» Resmi Gazete, 13088 (30 Aralık 1968).].
Bugüne kadar çiftçi ismiyle anılan yedi parti kurulmuş. Maalesef her biri parti mezarlağına dönüşmüş Türk siyasetinin içinde kendi mezar taş’ını dikmiş. Umarım isimle değilde yaptığı işlerle çiftçinin yanında olan partiler kurulur.
Tarımsal pazarlama-Özgür Erinmez